Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku – czym się różnią?

Niedokończone sprawy finansowe, takie jak na przykład niespłacony kredyt, stają się zobowiązaniem osoby, która dziedziczy majątek po zmarłym. Można jednak tego uniknąć, poprzez zrzeczenie się dziedziczenia lub odrzucenie spadku. Czym różnią się te dwa instrumenty prawne? Jak złożyć wniosek o odrzucenie spadku? Czy możliwe jest odrzucenie spadku w imieniu dziecka? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule.

Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku

Dziedziczenie to przejęcie w sposób prawny majątku po zmarłym. Może dokonać się na:

• drodze ustawy (kodeksu cywilnego) lub
• poprzez testament.

To, że zgodnie z ustawą czy zgodnie z testamentem, który napisał zmarły, ktoś ma dziedziczyć, nie oznacza, że do przejęcia majątku dojdzie. Możliwe jest bowiem:

• zrzeczenie się dziedziczenia (czasem nazywane: zrzeczeniem się spadku) oraz
• odrzucenie spadku.

Zazwyczaj te dwie możliwości są wykorzystywane, gdy wiadomo, że ktoś pozostawi lub pozostawił długi, najczęściej w formie pożyczek lub kredytów, których nie spłacił.

Jak zrzec się spadku, czyli jak zrzec się dziedziczenia?

Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa pomiędzy potencjalnym spadkodawcą (np. porządkującym swoje sprawy majątkowe przed śmiercią wujkiem) a tym, kto ma być z mocy ustawy spadkobiercą (np. siostrzeńcem).

Jak zrzec się spadku? Osoby zawierają umowę dotyczącą całości spadku. Musi ona być zawarta przed notariuszem (w formie aktu notarialnego). Umowa taka nie jest ostateczna i może być uchylona przez nową umowę. Osoba, która zrzekła się dziedziczenia (zrzekła się spadku) jest traktowana, jakby nie dożyła dnia śmieci spadkodawcy i traci prawo do zachowku.

Zrzeczenie się spadku na rzecz innej osoby?

Nie można się zrzec spadku na rzecz kogoś innego, czyli wskazać kogoś, kto ma przejąć spadek. Umowa o spadek po osobie żyjącej jest z mocy prawa nieważna.

Jednakże, w sytuacji, gdy ktoś się zrzeka dziedziczenia, można przewidzieć i obliczyć, kto będzie dziedziczył z mocy ustawy po spadkodawcy w większym udziale.

Zrzeczenie się spadku w imieniu dziecka

Gdy ktoś zrzeka spadku (zrzeka się dziedziczenia) to takie zrzeczenie dotyczy również zstępnych (dzieci i wnuków) zrzekającego się – nawet tych, co jeszcze nie urodzili się, chyba że w umowie o zrzeczenie się spadku postanowiono co innego.

Jak odrzucić spadek?

Trzeba przypomnieć, że spadkobierca może (po śmierci spadkodawcy) może:

• przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (czyli jest to tzw. przyjęcie proste),
• przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (czyli jest to przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), ale też
• odrzucić spadek.

Odrzucenie spadku to decyzja spadkobiercy (np. siostrzeńca), który dowiedział się, że ma dziedziczyć (czy to z mocy ustawy czy testamentu).

Jak złożyć wniosek o odrzucenie spadku?

Odrzucenie spadku to oświadczenie, które składa się po śmierci spadkodawcy przed notariuszem albo przed sądem rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania spadkobiercy. Oświadczenie składa się tylko raz i nie można go odwołać ani zmienić. Na takie działanie prawo przewiduje określony czas – wynosi on 6 miesięcy i biegnie w przypadku spadkobiercy, który dziedziczy z ustawy od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy (moment otwarcia spadku) lub od dnia, w którym (po odrzuceniu spadku przez kogoś innego) dowiedział się, że to on ma dziedziczyć. Gdy ktoś nie złoży oświadczenia o odrzucenie spadku w tym terminie, to z mocy prawa przyjmuje on spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Odrzucenie spadku powoduje także to, że nie można występować z roszczeniem o zachowek.

Kolejność dziedziczenia po odrzuceniu spadku

Jeżeli ktoś odrzuci spadek, to traktowany jest tak, jakby nie dożył chwili śmierci spadkodawcy. Jednakże spadkobiercy tej osoby (dzieci siostrzeńca) już będą dziedziczyć po spadkodawcy (wujku swojego ojca).

Odrzucenie spadku w imieniu dziecka

Z tego powodu, że dzieci spadkobiercy, który odrzucił spadek, nadal są w kręgu osób, które dziedziczą, to w przypadku, gdy ze spadkiem łączą się długi, należy zrzec się spadku także w imieniu dziecka. Może tego dokonać rodzic dziecka, bo jest on reprezentantem ustawowym dziecka i to on zrzeka się spadku w imieniu małoletniego dziecka.

Na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego trzeba uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Termin sześciu miesięcy na złożenie takiego oświadczenia dla rodziców dziecka biegnie od dnia, w którym sąd wyda stosowną zgodę.

Podsumowanie – różnice pomiędzy zrzeczeniem się a odrzuceniem spadku

Podsumowując, zrzeczenie się spadku (zrzeczenie dziedziczenia) i odrzucenie spadku są do siebie podobne. Są to instrumenty prawne, dzięki którym nie będzie się dziedziczyć po kimś długów.

Jednakże zrzeczenie się dziedziczenia (zrzeczenie się spadku) dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego i może być dokonane tylko za życia spadkodawcy (bo to z nim zawiera się umowę). Z kolei odrzucenie spadku dotyczy dziedziczenia z ustawy i testamentu. Co do zasady, musi być dokonane w ciągu 6 miesięcy od śmieci spadkodawcy.