Zwolnienie z opłat za pobyt z DPS jest ważnym zagadnieniem. Było ono już ogólnie wyjaśnianie w dziale Porady w tym artykule:
Zwolnienie z opłat za pobyt w DPS – kiedy można się ubiegać o częściowe lub całkowite zwolnienie?
Czy można uzyskać zwolnienie z opłaty za pobyt rodzica w domu pomocy społecznej, jeżeli w dzieciństwie doznało się od niego krzywd? To pytanie zadaje sobie wielu dorosłych dzieci, które mierzą się z obowiązkiem ponoszenia kosztów opieki nad rodzicami, pomimo trudnej przeszłości i bolesnych doświadczeń z dzieciństwa.
Poznaj najważniejsze aspekty prawne oraz najnowsze orzecznictwo sądów administracyjnych w ten sprawie.
1. Opis kazusu z rejonu Małopolski (WSA Kraków III SA/Kr 1363/24)
Sprawa dotyczy skarżącej, która wniosła o zwolnienie z opłaty za pobyt swojej matki w domu pomocy społecznej (DPS) na podstawie skarżąca wniosła o całkowite zwolnienie z odpłatności za pobyt matki w DPS na podstawie art. 64a ustawy o pomocy społecznej.
Przepis ten ma brzmienie:
Osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.
Skarżąca argumentowała, że w dzieciństwie doznała wielu krzywd ze strony matki, która cierpiała na chorobę psychiczną i została ubezwłasnowolniona. Skarżąca została umieszczona w rodzinie zastępczej.
Organ administracji (Wójt Gminy) początkowo odmówił zwolnienia, a następnie opierając się na art. 64 pkt 7 ustawy o pomocy społecznej zwolnił skarżącą z tej opłaty częściowo. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu uchyliło decyzję Wójta Gminy i przyznało wyższe zwolnienie z tej opłaty. Skarżąca nie zgodziła się z tym rozstrzygnięciem i sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie (WSA).
WSA w Krakowie uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji. Sąd uznał, że organy administracji nie przeprowadziły wyczerpującego postępowania dowodowego i nie uwzględniły wszystkich istotnych okoliczności sprawy.
W uzasadnieniu wyroku Sąd podkreślił następujące kwestie:
- Organy nie dokonały dogłębnej analizy zgromadzonego materiału dowodowego, szczególnie w zakresie krzywd doznanych przez skarżącą od matki.
- Nie uwzględniono w wystarczającym stopniu celu wprowadzenia przepisu art. 64 pkt 7 ustawy o pomocy społecznej, który ma chronić osoby doznające krzywd od rodziców.
- Sama choroba psychiczna matki nie zmniejsza rozmiaru krzywd doznanych przez córkę.
- Organy powinny uwzględnić nie tylko aktualną sytuację finansową skarżącej, ale także długotrwałe skutki psychiczne i emocjonalne wynikające z doświadczeń z dzieciństwa.
- Uzasadnienie decyzji powinno być szczegółowe i odnosić się do wszystkich istotnych okoliczności sprawy oraz argumentów strony.
- W przypadkach, gdy rodzic był chory psychicznie, należy rozważyć, czy jego zachowanie nie spełniało przesłanek do pozbawienia władzy rodzicielskiej, mimo braku formalnego orzeczenia w tej sprawie.
Sąd zobowiązał organy do ponownego rozpatrzenia sprawy z uwzględnieniem wszystkich okoliczności i dokładnej analizy materiału dowodowego.
Sąd zwrócił uwagę na konieczność dokładnego zbadania i oceny wszystkich okoliczności sprawy, w tym traumatycznych doświadczeń skarżącej z dzieciństwa, przy podejmowaniu decyzji o zwolnieniu z opłaty za pobyt w DPS. Podkreślono, że sama choroba psychiczna matki nie zmniejsza rozmiaru krzywd doznanych przez córkę.
2. Podstawy prawne zwolnienia z opłaty za pobyt w DPS (art. 64 i 64a ustawy o pomocy społecznej)
Zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej to możliwość prawna, która pozwala osobom zobowiązanym do ponoszenia kosztów pobytu swojego rodzica w DPS na częściowe lub całkowite uwolnienie się od tego obowiązku. Reguluje to art. 64 i art. 64a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Istnieją więc dwa rodzaje zwolnień:
-
-
Zwolnienie fakultatywne (art. 64) – organ może zwolnić po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego.
-
Zwolnienie obligatoryjne (art. 64a) – organ musi zwolnić przy spełnieniu określonych warunków.
-
Dla omawianego kazusu znaczenie ma art. 64 pkt 7 ustawy o pomocy społecznej:
osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.
3. Kiedy można ubiegać się o zwolnienie z opłaty za DPS w Krakowie lub w innych miastach (art. 64 pkt 7 ustawy o pomocy społecznej)?
Zgodnie z treścią art. 64 pkt 7 u.p.s. osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.
Zakres zwolnienia objęty jest uznaniem administracyjnym. Jest to sytuacja, w której ustawodawca daje organowi możliwość wyboru konsekwencji prawnych.
4. Jak skutecznie argumentować istnienie krzywd z okresu dzieciństwa i inne naruszenia obowiązków rodzicielskich?
Kluczowe elementy argumentacji:
Szczegółowy opis krzywd – należy dokładnie opisać, jakie krzywdy były wyrządzane, z jaką częstotliwością i przez jaki okres.
Skutki długoterminowe – ważne jest wykazanie, jak krzywdy z dzieciństwa wpływają na obecne życie, zdrowie psychiczne i relacje rodzinne.
Brak możliwości normalnych relacji rodzinnych – trzeba udowodnić, że krzywdy uniemożliwiły nawiązanie prawidłowych więzi rodzinnych.
Dokumentacja medyczna i psychologiczna – opinie specjalistów mogą być kluczowe dla potwierdzenia długotrwałych skutków krzywd.
5. Patologiczne zachowania matki wobec dzieci w omawianym kazusie – dowody w sprawie
Na podstawie akt sprawy można wyodrębnić następujące patologiczne zachowania, które stanową przesłanki, o których w art. 67 pkt 7 ustawy o pomocy społecznej:
Przemoc fizyczna
-
Systematyczne bicie dzieci – matka regularnie biła córki, w tym mocno po głowie
-
Szarpanie i używanie siły fizycznej – matka szarpała dziećmi podczas awantur
-
Wyrzucanie z domu połączone z przemocą fizyczną
-
Pozostawianie śladów pobicia – dzieci przychodziły do szkoły ze śladami pobicia
Przemoc psychiczna
-
Używanie wulgaryzmów – matka ciągle wyzywała dzieci i używała innych wulgaryzmów
-
Krzyki i przekleństwa – były słychane na osiedlu, matka krzyczała, że „nie może na nie patrzeć”
-
Upokarzanie publiczne – nachodziła dzieci w szkole, wyzywała i upokarzała je w obecności innych
-
Wywoływanie strachu – na widok matki dzieci bały się i bolały je brzuchy z nerwów
Zaniedbanie podstawowych potrzeb
-
Brak opieki nad zdrowiem – nie podawała dzieciom przepisanych leków, kazała chorej na zapalenie płuc córce iść na basen
-
Nieodpowiednie żywienie – dzieci chodziły głodne, przygotowywała im zepsute jedzenie i zmuszała do jedzenia
-
Zaniedbanie higieny – nie dbała o higienę dzieci, nie ubierała ich odpowiednio do warunków pogodowych
-
Brak troski o warunki mieszkaniowe – w domu panował nieopisany brud, sterty śmieci, brudnych naczyń, zapleśniałe jedzenie
Porzucanie i opuszczanie dzieci
-
Długotrwałe opuszczanie – zostawiała dzieci na kilka dni, tygodni, a nawet miesięcy bez opieki
-
Pozostawianie na dworcach – zostawiała dzieci na cały dzień lub noc na dworcu kolejowym
-
Pozostawianie w szpitalach – wymyślała choroby przewlekłe i nie odbierała dzieci ze szpitala przez tygodnie
-
Ciągłe przemieszczanie – woziła dzieci pociągami między babciami, zmuszając je do nocnych podróży
Zachowania antyspołeczne
-
Sprowadzanie obcych mężczyzn do domu gdzie mieszkały dzieci
-
Awantury w szkole – matka awanturowała się w placówce edukacyjnej
-
Nieobliczalność – zachowania opisywane jako nieprzewidywalne i niebezpieczne
-
Izolowanie dzieci – nie pozwalała im sprzątać wspólnego pokoju
Manipulacja i kontrola
-
Ekstremalne groźby – kazała dzieciom „pospuszczać się z mostu, by mieć święty spokój”
-
Wymyślanie chorób – pozostawiała dzieci w szpitalach pod pretekstem nieistniejących chorób
-
Faworyzowanie jednego dziecka – lepiej traktowała starszą córkę, a gorzej skarżącą
Wszystkie te zachowania miały długotrwały, traumatyczny wpływ na rozwój dzieci, co potwierdzają opinie psychologiczno-pedagogiczne oraz zeznania licznych świadków, w tym nauczycieli, sąsiadów i członków rodziny.
6. Wnioski i rekomendacje dla osób ubiegających się o zwolnienie z opłat za pobyt członków rodziny w DPS
Na podstawie tego wyroku można sformułować następujące rekomendacje:
- Organy administracji powinny dokładnie analizować cały materiał dowodowy w sprawach dotyczących zwolnienia z opłaty za pobyt w DPS, szczególnie gdy wnioskodawca powołuje się na krzywdy doznane w przeszłości.
- Należy uwzględniać nie tylko aktualną sytuację finansową wnioskodawcy, ale także długotrwałe skutki psychiczne i emocjonalne wynikające z doświadczeń z dzieciństwa.
- Przy podejmowaniu decyzji o zwolnieniu z opłaty, organy powinny kierować się zasadą sprawiedliwości społecznej i równości, wyważając interes publiczny i indywidualny interes obywatela.
- Uzasadnienie decyzji w sprawach o zwolnienie z opłaty za pobyt w DPS powinno być szczegółowe i odnosić się do wszystkich istotnych okoliczności sprawy oraz argumentów strony.
- W przypadkach, gdy rodzic był chory psychicznie, należy rozważyć, czy jego zachowanie nie spełniało przesłanek do pozbawienia władzy rodzicielskiej, mimo braku formalnego orzeczenia w tej sprawie.
7. Podsumowanie – praktyczne wskazówki prawnika z Krakowa i Nowego Targu pomagającego w sprawach DPS
Zwolnienie z opłaty za pobyt w DPS w przypadku krzywd z dzieciństwa jest możliwe, ale wymaga odpowiedniego przygotowania sprawy i zebrania mocnej dokumentacji, w czym może pomóc doświadczony prawnik zajmujący się prawem pomocy społecznej.
Najnowsze orzecznictwo WSA w Krakowie pokazuje, że organy administracji muszą dokładnie badać wszystkie okoliczności sprawy, w tym długotrwałe skutki psychiczne doznanych krzywd.
Jeżeli znajdujesz się w podobnej sytuacji, warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem specjalizującym się z naszą kancelarią, która zatrudnia adwokatów i radców prawnych specjalizujących się w prawie administracyjnym i prawie pomocy społecznej. Możemy pomóc Ci w skutecznym przeprowadzeniu postępowania o zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawie zwolnienia z opłaty za pobyt w DPS, oferuję profesjonalną obsługę prawną na terenie Krakowa i Nowego Targu.
Zakres usług:
- Przygotowanie wniosku o zwolnienie z opłaty za DPS
- Reprezentacja przed organami administracji
- Prowadzenie spraw przed SKO i WSA
- Doradztwo w zakresie prawa administracyjnego i pomocy społecznej
Zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami w celu uzyskania pomocy prawnej.