Jak kontrola NIK z grudnia 2024 wpłynie na funkcjonowanie domów pomocy społecznej?
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała 17 grudnia 2024 r. informację o wynikach kontroli w DPS, która odbywała się w latach 2021–2024. Raport zatytułowany
Przestrzeganie praw mieszkańców domów pomocy społecznej przeznaczonych dla osób dorosłych z niepełnosprawnościami intelektualnymi oraz dla osób przewlekle psychicznie chorych
ujawnia szereg poważnych nieprawidłowości w standardach jakości w DPS, realizacji praw ich mieszkańców i procedurach wewnętrznych DPS.
Jakie główne kategorie naruszeń wykryła NIK?
Kontrolerzy pogrupowali stwierdzone uchybienia w cztery kluczowe obszary: 1) naruszenia praw mieszkańców, 2) zagrożenia bezpieczeństwa, 3) nieprzestrzeganie formalnych wymagań oraz 4) brak spełnienia standardów usług.
Naruszenia praw mieszkańców - co stwierdzili kontrolerzy?
- Ograniczenia wolności i autonomii mieszkańców
Czy mieszkańcy DPS mają prawo do swobodnego opuszczania placówki? Kontrola wykazała ograniczenia w możliwości swobodnego opuszczania DPS, przebywania we własnym pokoju lub przyjmowania odwiedzin. Dodatkowo stwierdzono brak cyklicznych badań stanu zdrowia psychicznego mieszkańców, co może prowadzić do nieuzasadnionego przedłużania pobytu.
- Nieprawidłowe stosowanie przymusu bezpośredniego
Jakie problemy występują z użyciem środków przymusu w DPS? Naruszenie ustawowych zasad użycia środków przymusu bezpośredniego, przedłużanie stosowania przymusu bezpośredniego, nieinformowanie o zastosowaniu przymusu bezpośredniego zgodnie z procedurami. Szczególnie niepokojące jest dopuszczenie możliwości użycia gazu obezwładniającego przez personel.
- Problemy z zarządzaniem środkami pieniężnymi
Co z depozytami pieniężnymi mieszkańców? Wielokrotnie stwierdzono brak warunków do bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych przez mieszkańców, brak transparentności wydatków dokonywanych ze środków ubezwłasnowolnionych mieszkańców to kolejne istotne uchybienia wpływające na prawa mieszkańców.
Nieprawidłowe gospodarowanie lekami
Kto może podawać leki w DPS? Zgodnie z prawem, leki powinny być podawane wyłącznie przez uprawniony personel medyczny. Kontrola wykazała podawanie leków przez osoby nieuprawnione oraz braki w dokumentacji dotyczącej podania leków.
- Problemy z obsadą pielęgniarską
Jaka powinna być obsługa pielęgniarska? Niezapewnienie obsady pielęgniarskiej na dyżurach stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w placówkach dla osób przewlekle chorych.
- Przekraczanie limitów i braki kadrowe
Ile osób może przebywać w DPS? W działaniach DPS stwierdzono przekraczanie liczby miejsc określonej w zezwoleniu wojewody. Dodatkowo występują braki w zatrudnieniu odpowiedniej liczby pracowników socjalnych oraz brak regularnych szkoleń personelu.
- Bariery architektoniczne i warunki mieszkalne
Jakie warunki mieszkalne powinny zapewnić DPS? Warunki mieszkalne naruszały prawa niepełnosprawnych mieszkańców przykładowo przez brak windy, bariery architektoniczne, brak pochwytów w łazienkach. Problemy dotyczą również zapewnienia intymności mieszkańców.
Konsekwencje raportu NIK dla nadzoru – wzmożona kontrola placówek
Prezes NIK wniósł do wojewodów i starostów o „zwiększenie nadzoru nad standardem jakości usług świadczonych przez DPS dla osób przewlekle psychicznie chorych oraz dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie”. To oznacza większą liczbę kontroli w nadchodzącym okresie.
Rekomendacje dla placówek DPS i praktyczne wskazówki dla dyrektorów DPS
- Audyt wewnętrzny i weryfikacja procedur
Jak przygotować się na kontrolę DPS? Placówki powinny przeprowadzić szczegółowy audyt wewnętrzny, obejmujący wszystkie obszary wskazane w raporcie NIK. Kluczowe jest przeanalizowanie własnych regulaminów pod kątem zgodności z prawami mieszkańców.
- Szkolenia personelu i dokumentacja
Regularne szkolenia personelu na temat praw mieszkańców oraz prowadzenie prawidłowej dokumentacji medycznej to podstawowe działania, które każdy DPS powinien wdrożyć natychmiast.
- System monitoringu wewnętrznego
Wdrożenie skutecznego systemu monitoringu wewnętrznego pomoże zapobiec naruszeniom wykrytym przez NIK. System powinien obejmować regularne audyty wszystkich procedur oraz dokumentację działań naprawczych.
- Współpraca z nadzorem wojewódzkim
Proaktywna współpraca z organami nadzoru oraz systematyczne zgłaszanie problemów może pomóc w uniknięciu poważnych konsekwencji kontroli.
FAQ - najczęściej zadawane pytania
1. Jakie są główne obszary naruszeń wykryte przez NIK w DPS?
Kontrola NIK wykazała cztery główne kategorie: naruszenia praw mieszkańców, zagrożenia bezpieczeństwa, nieprzestrzeganie formalnych wymagań oraz brak spełnienia standardów usług.
2. Czy mieszkańcy DPS mogą swobodnie opuszczać placówkę?
Tak, mieszkańcy mają prawo do swobodnego opuszczania DPS. Kontrola NIK wykazała nieprawidłowe ograniczenia tego prawa w niektórych placówkach.
3. Kto może podawać leki mieszkańcom DPS?
Leki mogą podawać wyłącznie osoby uprawnione – pielęgniarki lub lekarze. Podawanie leków przez nieuprawniony personel jest naruszeniem prawa.
4. Jakie są konsekwencje przekroczenia liczby miejsc w DPS?
Przekroczenie liczby miejsc określonej w zezwoleniu wojewody może skutkować nałożeniem kar finansowych oraz wstrzymaniem działalności placówki.
5. Czy DPS musi zapewnić dostęp do psychologa i psychiatry?
Tak, DPS powinien zapewnić mieszkańcom dostępność kontaktu z psychologiem i psychiatrą, zgodnie z ich potrzebami zdrowotnymi.
6. Jak często personel DPS powinien uczestniczyć w szkoleniach?
Pracownicy powinni uczestniczyć w szkoleniach na temat praw mieszkańców, kierunków terapii oraz metod pracy co najmniej raz na dwa lata.
7. Jakie warunki architektoniczne musi spełnić DPS dla osób niepełnosprawnych?
DPS musi być wolny od barier architektonicznych, posiadać windy, pochwycyć w łazienkach oraz sprawny system przyzywowo-alarmowy.
8. Czy w DPS można stosować środki przymusu bezpośredniego?
Środki przymusu bezpośredniego można stosować wyłącznie zgodnie z ustawowymi zasadami, z odpowiednią dokumentacją i informowaniem właściwych osób.
9. Jak długo można stosować przymus bezpośredni w DPS?
Czas stosowania przymusu bezpośredniego jest ściśle określony przepisami i nie może być arbitralnie przedłużany bez medycznego uzasadnienia.
10. Co grozi DPS za nieprzestrzeganie standardów wykrytych przez NIK?
Placówkom grożą kary finansowe, wstrzymanie działalności, a w skrajnych przypadkach cofnięcie zezwolenia na prowadzenie DPS.
Potrzebujesz pomocy prawnej dla swojego DPS?
Kontrola wojewódzka w Twoim DPS? Nie czekaj na problemy – skorzystaj z doświadczenia prawników specjalizujących się w prawie pomocy społecznej.
Co oferujemy:
- Kompleksowy audyt prawny DPS przed kontrolą
- Przygotowanie procedur zgodnych z najnowszymi wymaganiami NIK
- Pomoc w postępowaniach administracyjnych i odwoławczych
- Szkolenia dla kadry zarządzającej i personelu
Działamy w całej Polsce, obsługując DPS prowadzone przez samorządy i podmioty kościelne, w tym zgromadzenia zakonne.
Nasza główna siedziba jest w Krakowie, a filia w Nowym Targu.
Dane kontaktowe znajdziesz z zakładce Kontakt.