1. Czy można ukarać rodzica, gdy dziecko samo nie chce kontaktów z ojcem lub matką po ich rozwodzie?
Każdego roku wiele polskich rodzin przechodzi przez rozwód. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2023 r. orzeczono 56 892 rozwody, w tym 32 559 dotyczyły małżonków z małoletnimi dziećmi. Jednym z najtrudniejszych aspektów życia po rozwodzie jest realizacja przez rodziców kontaktów z dzieckiem.
- Co się dzieje, gdy dziecko odmawia spotkań z jednym z rodziców?
- Czy rodzic sprawujący opiekę może ponieść karę za niedoprowadzenie do kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem?
Sąd Najwyższy w uchwale z 3 października 2025 roku (sygn. akt III CZP 20/25) rozstrzygnął tę wątpliwość. Odpowiedź może zaskoczyć wielu rodziców.
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem po rozwodzie może prowadzić do kar finansowych dla rodzica – nawet gdy wynika to z postawy dziecka. Poznaj najnowsze zasady i praktyczne wskazówki prawne od kancelarii z Nowego Targu. Sprawdź, jak dbać o dobro dziecka i skutecznie egzekwować swoje prawa.
2. Uchwała Sądu Najwyższego III CZP 20/25 – co orzekł sąd w sprawie kontaktów z dzieckiem?
Pytanie, na które odpowiadał Sąd Najwyższy, brzmiało:
Czy wobec treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 czerwca 2022 roku wydanego w sprawie SK 3/20 /Dz.U.2022.1371/ możliwe jest nakazanie zapłaty na podstawie art. 598(16) § 1 kpc w sytuacji, gdy niewłaściwe wykonywanie przez rodzica sprawującego pieczę nad dzieckiem obowiązków wynikających z orzeczenia regulującego kontakty z dzieckiem drugiego rodzica związane jest z zachowaniem dziecka, które jest wynikiem postępowania zarówno rodzica sprawującego pieczę nad dzieckiem jak i rodzica uprawnionego do kontaktów z dzieckiem?
Stanowisko Sądu Najwyższego w tej kwestii jest następujące:
Okoliczność, że rodzic sprawujący pieczę nad dzieckiem nie wypełnia obowiązku w przedmiocie kontaktów ze względu na postawę dziecka, nie wyłącza możliwości nakazania zapłaty sumy pieniężnej na rzecz rodzica uprawnionego do kontaktów (art. 598(16) § 1 k.p.c.) także wtedy, gdy postawa dziecka wynika z zachowań obojga rodziców.
Te prawnicze sformułowania wymagają objaśnienia i zilustrowania przykładem.
3. Co oznacza to rozstrzygnięcie sądu?
Zgodnie z art. 597¹⁶ i art. 598¹⁶ Kodeksu postępowania cywilnego sąd mógł zagrozić nakazem zapłaty sumy pieniężnej i nałożyć taki nakaz, w sytuacji, gdy rodzic nie wypełnia swoich obowiązków związanych z kontaktami wynikających z orzeczenia sądu, z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem.
Chodziło o sytuacje, w których przykładowo, rodzic: nie odbierał dziecka w wyznaczonych dniach kontaktu, czy też nie wydawał dziecka drugiemu rodzicowi.
Ten nakaz zapłaty miał więc przynaglać i mobilizować rodzica.
Pojawiał się jednak problem związany z tym, że przywołane przepisy nie uwzględniły tego, że to samo dziecko, niezależnie od postawy rodziców może nie chcieć kontaktów.
Czy prawo może pozwolić na karanie rodzica, gdy ten jest bezsilny wobec postawy dziecka?
4. Czego dotyczył wyrok TK SK 3/20?
Odnoszący się do tego przepisu i takich sytuacji Trybunał Konstytucyjny z dnia 22 czerwca 2022 roku (SK 3/20) uznał art. 598¹⁶ § 1 jako za częściowo niezgodny z Konstytucją.
Przepis ten utracił moc w zakresie, w jakim obejmował sytuacje, w których niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków związane jest z zachowaniem dziecka, a to zachowanie nie zostało wywołane przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje, np. matkę. Jeżeli więc matka chciała, aby dziecko odbywało kontakty z ojcem, ale z powodu postawy dziecka nie dochodziło to kontaktów, to zdaniem TK nie można karać matki.
TK stwierdził także, że przepisy pozwalające nałożyć karę finansową odnoszą się wprawdzie do rodziców, jednak wkraczają w sferę autonomii dziecka. Wola dziecka, tak jak wola każdego człowieka jest elementem jego życia osobistego i podlega ochronie prawnej w myśl art. 47 Konstytucji.
5. Uchwała Sądu Najwyższego (III CZP 20/25)
Uchwała SN nakazuje każdą sprawę badać głęboko. Sąd rodzinny może więc wyłącznie ustalić zapatrywania małoletniego w sprawie kontaktów, czyli czy dziecko chce, czy nie chce się spotykać z drugim rodzicem, ale sąd ma także badać to, czy zachowanie dziecka mogło być wywołane przez osobę, pod której pieczą dziecko się znajduje, czyli matkę, która nie chce dopuścić do kontaktów i sama buntuje dziecko przeciw ojcu.
Oznacza to także, że rodzic sprawujący opiekę (np. matka) ma obowiązek podejmowania aktywnych działań na rzecz realizacji kontaktów przez dziecko i drugiego rodzica, czyli ojca.
Autonomia woli dziecka uznana przez prawo (i pokreślona przez wyrok TK) nie oznacza, że rodzic sprawujący opiekę (matka) może akceptować odmowę dziecka co do kontaktów z drugim rodzicem (ojcem) i nic nie robić. Przeciwnie, matka powinna podejmować działania w tym celu, aby zachęcić dziecko do tych kontaktów.
6. Jak wygląda kara za utrudnianie kontaktów z dzieckiem?
- Jak już zaznaczono, rodzic może zostać ukarany, gdy:
- niewłaściwie wykonuje
- nie wykonuje obowiązków
które wynikają z:
- orzeczenia sądu (wyroku)
- ugody zawartej przez rodziców przed sądem
- ugody zawartej przez rodziców przed mediatorem
Sąd opiekuńczy może – uwzględniając sytuację majątkową tej osoby – nakazać zapłatę na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
7. Przykład z życia: alienacja rodzicielska – systematyczne nastawianie dziecka przeciwko rodzicowi
Oto kazus. Pani Anna była przekonana, że chroni swojego 7-letniego syna Kubę przed złym wpływem ojca. Po rozwodzie matka systematycznie:
- mówiła dziecku: Tata nas opuścił dla innej kobiety
- twierdziła: Jesteśmy biedni, bo tata nie daje wystarczających pieniędzy
- sugerowała: Tata ma teraz nową rodzinę i nie zależy mu na tobie
Jej były mąż (ojciec) ułożył sobie życie na nowo – miał partnerkę i małe dziecko. Popełnił jednak błędy:
- kilkakrotnie odwoływał wizyty z Kubą w ostatniej chwili
- nie planował aktywności podczas wizyt – włączał synowi bajki na tablecie
- nie kontaktował się z synem między wizytami
Kuba, bombardowany negatywnymi komunikatami matki i widząc faktyczne niedociągnięcia ojca, zaczął się unikać wizyt u taty. Krzyczał, płakał, wyszukiwał pretekstów, aby nie jechać do ojca. Matka Kuby z satysfakcją taką postawę dziecka przyjmowała i stwierdziła: „Nie będę traumatyzować dziecka” oraz zaprzestała realizacji kontaktów.
Tata Kuby złożył pozew do sądu.
Sąd w trakcie rozpoznawania sprawy nakazał biegłemu wydać opinię. Biegły psycholog stwierdził objawy syndromu alienacji rodzicielskiej:
- dziecko wykazywało irracjonalną, dysproporcjonalną niechęć do ojca
- powtarzało sformułowania charakterystyczne dla matki
- nie potrafiło wymienić konkretnych przykładów złego zachowania ojca
Sąd orzekł, że mimo iż ojciec popełnił błędy (odwoływanie wizyt, brak zaangażowania), to matka dopuściła się znacznie poważniejszego naruszenia – systematycznego podważania więzi dziecka z drugim rodzicem.
Sąd nakazał zapłatę 1500 zł miesięcznie oraz natychmiastowe podjęcie terapii.
8. Co rodzic sprawujący opiekę musi zrobić, aby uniknąć kary za utrudnianie kontaktów?
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego, nie wystarczy powiedzieć „dziecko nie chce”. Rodzic sprawujący opiekę nad dzieckiem po rozwodzie musi podjąć działania, w celu realizacji kontaktów, które są zawsze orzekane dla dobra dziecka. Może to być:
- rozmowa z drugim rodzicem o przyczynach niechęci dziecka
- wypracowanie nowego modelu kontaktów dostosowanego do potrzeb dziecka
- wniosek o zmianę postanowienia o kontaktach z dzieckiem
- zrozumienie, jak zachowania obu stron wpływają na dziecko
- zapisanie dziecka do psychologa dziecięcego
- skonsultować się z psychiatrą dziecięcym, gdy pojawiają się objawy somatyczne
- mediacja w sprawach kontaktów z dzieckiem
Gdy forma kontaktów nie działa, rodzic powinien wystąpić do sądu o:
- zmianę częstotliwości kontaktów (np. zamiast weekendów – krótsze, częstsze spotkania)
- ustalenie miejsca neutralnego dla kontaktów
- udział osoby trzeciej podczas spotkań (kurator, osoba zaufana)
- kontakty pośrednie (telefon, wideorozmowy) zamiast bezpośrednich
To najtrudniejsze zadanie, ale kluczowe:
- zaprzestać krytykowania drugiego rodzica przy dziecku
- nie obciążać dziecka szczegółami konfliktu rozwodowego
- nie pytać dziecka o życie prywatne drugiego rodzica (szpiegowanie)
- nie używać dziecka jako posłańca w komunikacji z byłym partnerem
- wspierać pozytywne wspomnienia dziecka o drugim rodzicu
9. Praktyczne wskazówki postępowania w zakresie utrudniania kontaktów z dzieckiem
Krok 1: Dokumentowanie naruszeń
Przed złożeniem wniosku do sądu rodzic powinien zebrać dowody:
- Notatki z każdej nieudanej próby realizacji kontaktu (data, godzina, okoliczności)
- Wiadomości SMS, e-mail, WhatsApp z odmowami lub wymówkami drugiej strony
- Protokoły interwencji policji (jeśli była wzywana)
- Zeznania świadków (osoby, które były obecne przy odmowie wydania dziecka)
- Zaświadczenia ze szkoły/przedszkola potwierdzające, że dziecko było w danym dniu dostępne
Krok 2: Złożenie wniosku do sądu opiekuńczego
Wniosek o nakazanie zapłaty składa się do:
- sądu rejonowego (Wydział Rodzinny i Nieletnich)
- właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka
Wniosek powinien zawierać:
- dane stron (rodzica składającego wniosek i rodzica naruszającego obowiązki)
- wskazanie orzeczenia lub ugody regulującej kontakty
- szczegółowy opis naruszeń (daty, okoliczności)
- dowody naruszeń
- wysokość żądanej kwoty
- podpis i datę
Krok 3: Postępowanie przed sądem
Sąd opiekuńczy:
- wzywa obie strony na rozprawę
- wysłuchuje argumentów
- może przesłuchać dziecko (w zależności od wieku)
- może powołać biegłego psychologa
- może zlecić kuratorowi wywiad środowiskowy
Krok 4: Orzeczenie sądu
Sąd może:
- nakazać zapłatę określonej sumy pieniężnej
- oddalić wniosek, jeżeli uzna, że rodzic podjął wystarczające działania
- zobowiązać obie strony do terapii lub mediacji
10. Najczęstsze pytania o utrudnianie kontaktów z dzieckiem po rozwodzie – FAQ
Czy mogę odmówić realizacji kontaktów, jeśli dziecko płacze i nie chce jechać do drugiego rodzica?
Nie. Sama niechęć dziecka nie jest usprawiedliwieniem. Musisz podjąć działania: terapię, mediację, konsultację z psychologiem. Bierność będzie traktowana jako naruszenie obowiązku.
Czy kara finansowa zostanie mi darowana, jeżeli udowodnię, że drugi rodzic też przyczynił się do problemu?
Nie. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego, nawet jeśli oboje rodzice przyczynili się do negatywnej postawy dziecka, to Ty jako opiekun masz obowiązek podejmowania aktywnych działań naprawczych odnośnie do wykonywania kontaktów z drugim rodzicem.
Ile czasu mam na podjęcie działań, zanim sąd nakaże mi zapłatę?
Odbędą się dwa postępowania. Pierwsze o zagrożenie nakazaniem zapłaty, a drugie dotyczące zasądzenia odpowiedniej kwoty w zależności od liczby utrudnionych kontaktów.
Czy sąd uwzględni sytuację finansową przy ustalaniu wysokości kary?
Tak. Art. 598¹⁵ KPC nakazuje sądowi uwzględnienie sytuacji majątkowej zobowiązanego. Osoba o niskich dochodach otrzyma niższą karę niż osoba zamożna.
Czy mogę odwołać się od postanowienia nakazującego zapłatę?
Tak. Przysługuje Ci zażalenie do sądu drugiej instancji w terminie 7 dni od otrzymania uzasadnienia postanowienia.
Co, jeśli dziecko ma 15-16 lat i stanowczo odmawia kontaktów?
Wiek dziecka ma znaczenie, ale nawet nastolatek potrzebuje wsparcia w utrzymaniu relacji z obojgiem rodziców. Sąd może zaproponować zmianę formy kontaktów (np. spotkania w miejscu neutralnym, krótsze wizyty, obecność osoby zaufanej), ale całkowita odmowa bez próby rozwiązania problemu będzie uznana za naruszenie obowiązku.
11. Co robić w przypadku kłopotów z kontaktami z dzieckiem?
Uchwała Sądu Najwyższego z 3 października 2025 roku (III CZP 20/25) to ważne orzeczenie w polskim prawie rodzinnym. Wyznacza jasne standardy:
Dla rodziców sprawujących opiekę:
✅ Nie możesz biernie akceptować niechęci dziecka – musisz działać
✅ Twoja odpowiedzialność nie znika, nawet gdy drugi rodzic też popełnia błędy
✅ Musisz podjąć konkretne kroki: terapia, mediacja, konsultacje, wniosek o zmianę kontaktów
✅ Grozi Ci realna sankcja finansowa
Dla rodziców uprawnionych do kontaktów:
✅ Twoje zachowanie również ma wpływ – pracuj nad sobą
✅ Masz prawo egzekwować kontakty, nawet gdy dziecko wyraża niechęć
✅ Sąd oceni całość sytuacji – ale błędy drugiej strony nie pozbawią Cię możliwości dochodzenia swoich praw
✅ Bądź konsekwentny i zaangażowany – to buduje więź z dzieckiem
Rozwód kończy małżeństwo, ale nie rodzicielstwo. Dziecko zawsze potrzebuje obojga rodziców – nawet niedoskonałych, nawet skonfliktowanych. Zadaniem dorosłych jest znaleźć sposób, żeby ta relacja mogła istnieć – bez względu na własne emocje, urazy i wygodę.
12. Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie kontaktów z dzieckiem po rozwodzie?
Nasza kancelaria specjalizuje się w prawie rodzinnym i pomoże Ci:
- ustalić harmonogram kontaktów z dzieckiem dostosowany do Twojej sytuacji
- egzekwować kontakty, gdy drugi rodzic je utrudnia
- obronić się przed nieuzasadnionymi zarzutami o utrudnianie kontaktów
- zmienić postanowienie o kontaktach, gdy obecne nie działa
- reprezentować Cię w postępowaniu o nakazanie zapłaty
📞 Skontaktuj się z nami – pierwsza konsultacja pomoże Ci zrozumieć Twoje prawa i możliwości.
Każde dziecko zasługuje na obojga rodziców. Pomożemy Ci znaleźć rozwiązanie, które będzie najlepsze dla Twojej rodziny.